Wetten en andere regelgeving

Adoptie

Adoptie is geregeld in het Burgerlijk Wetboek. Burgers kunnen een adoptie niet onderling regelen, er dient een rechter aan te pas te komen en het gebruik van een advocaat is in Nederland verplicht.
• Burgerlijk Wetboek, Boek 1, Titel 12. Adoptie (artt. 227 t/m 232)

Wobka
Wie vanuit Nederland een willekeurig onbekend buitenlands kind wil adopteren, krijgt bovendien te maken met de Wobka.
• Wet opneming buitenlandse kinderen ter adoptie (Wobka)

HAV
Bij de adoptie van een buitenlands kind krijgt de adoptant ook te maken met de wetgeving in het land van het kind. Wetten en regels verschillen per land. Nederland is aangesloten bij het Haags Adoptieverdrag (HAV). Indien het herkomstland van het kind daar ook bij aangesloten is, wordt de buitenlandse adoptie-uitspraak automatisch erkend in Nederland. Het kind verkrijgt door de adoptie het Nederlandse staatsburgerschap zonder noodzaak tot naturalisatie. 
Haags Adoptieverdrag
Uitvoeringswet van het Haags Adoptieverdrag
• Adoptie en verkrijging van het Nederlanderschap
Rijkswet op het Nederlanderschap

Geen HAV
Is het herkomstland van het kind niet aangesloten bij het Haags Adoptieverdrag of heeft dat land het verdrag niet geratificeerd, dan erkent Nederland de adoptie niet. In dat geval is na de buitenlandse adoptie een gang naar de Nederlandse rechter nodig voor erkenning in Nederland. Die rechter bekijkt onder meer of de Wobka in acht is genomen.
• Wet opneming buitenlandse kinderen ter adoptie (Wobka)

Gewone verblijfplaats en Nederlanderschap
Adopteert een Nederlander een kind in een vreemd land waar adoptant en kind samen de gewone verblijfplaats hebben, dan erkent Nederland deze adoptie. Er is geen sprake van een interlandelijke adoptie en de Wobka blijft buiten beeld. 

Het kind is in het geval van zo’n buitenlandse adoptie door een Nederlands staatsburger van rechtswege Nederlander zodra de adoptie-uitspraak kracht van gewijsde heeft, oftewel vanaf de eerste dag waarop tegen de buitenlandse adoptie-uitspraak geen beroep meer mogelijk is en de adoptie derhalve definitief is. Voor het kind kan bij een Nederlands consulaat in het buitenland of een grensgemeente in Nederland een Nederlands paspoort worden verkregen. De afhandeling van de paspoortaanvraag kan ruim twee maanden in beslag nemen. 
Burgerlijk Wetboek, Boek 10, art. 108 
• Staatscourant, zie 5.2 Concrete voorwaarden

Niet gehuwd
Voor adoptie door alleenstaanden en paren van gelijk geslacht  is in Nederland de weg vrijgemaakt in 1998. In veel andere landen blijft die weg afgesloten. 
• Wet herziening afstammingsrecht en regeling van adoptie
Adoptie door personen van hetzelfde geslacht
Kortere adoptieprocedure, adoptie door echtpaar van gelijk geslacht

Voogdij

Voogdij wordt in Nederland door de rechter opgedragen als het ouderlijk gezag ontbreekt en er geen voogd door een ouder is benoemd. Het komt voor dat Nederland een in het buitenland benoemde voogd niet erkent als die voogd niet is aangesteld door een rechter. Dat leidt soms tot de absurde situatie dat een voogd niet met het buitenlandse pleegkind kan reizen omdat de Nederlandse wet inzake voogdij door de rechter in den vreemde (uiteraard) niet is toegepast en er daarom voor het kind geen Nederlands visum wordt verstrekt.
Burgerlijk Wetboek, Boek 1, artikel 295 Rechter benoemt voogd