Er zijn situaties waarin er twee partners zijn van wie slechts één de juridische ouder van het kind is. Dat kan voorkomen bij zowel getrouwde als ongetrouwde stellen. In Nederland is het dan vaak mogelijk dat de andere partner het kind erkent. Ook in andere landen bestaat die mogelijkheid, maar de wetgeving op dit punt is internationaal niet eensluidend.
Wie kan een kind erkennen?
Is de moeder van een kind niet gehuwd met haar partner en is er geen sprake van een geregistreerd partnerschap, in welk geval erkenning doorgaans overbodig is, dan kan de partner het kind erkennen. De partner hoeft niet per se de biologische vader van het kind te zijn. Verder kan ook een ongetrouwde of ongeregistreerde duomoeder het kind van haar partner erkennen.
Het kan voorkomen dat een gehuwde vrouw een kind in haar eentje adopteert, dus de echtgenoot niet. Een partneradoptie is dan mogelijk, zodat de echtgenoot alsnog de juridische vader wordt, maar ook hier is erkenning dan de kortere weg.
Nederland of buitenland
Voor de erkenning van een kind door uw partner kunt u terecht bij een notaris of de gemeente. Bij de gemeente is de aanvraag gratis, evenals de akte van erkenning zelf.
Nederlanders die in het buitenland wonen, kunnen voor de erkenning bij elke Nederlandse gemeente terecht. Aangezien de Nederlandse gemeente waar u aanklopt als u in het buitenland woont, geen informatie uit de gemeentelijke basisadministratie (GBA) kan halen, zullen relevante gegevens zoals de actuele familierechtelijke relatie tussen moeder en kind en de samenwoonstatus uit de administratie van de buitenlandse woonplaats moeten komen. Informeer altijd bij de Nederlandse gemeente van uw keuze welke documenten u zult moeten overleggen en wie aanwezig moet zijn bij de aanvraag. Een kind van 12 jaar of ouder dient ook aanwezig te zijn.
Voorwaarden
De voorwaarden voor erkenning vindt u in de artikelen 203 en 204 van Boek 1 van het Burgerlijk Wetboek. Een belangrijke voorwaarde is, dat er niet al twee juridische ouders zijn. De moeder van het kind moet toestemming geven voor de erkenning.
Ouderlijk gezag
Wie een kind erkent, krijgt daarmee niet automatisch het ouderlijk gezag, tenzij de partners gehuwd zijn dan wel er sprake is van een geregistreerd partnerschap. In dat geval komt gezamenlijk ouderlijk gezag met de erkenning automatisch tot stand. In alle andere gevallen moet na de erkenning gezamenlijk ouderlijk gezag worden aangevraagd bij een rechtbank. Enkel door Nederlandse ingezetenen kan een aanvraag voor gezamenlijk ouderlijk gezag ook worden ingediend via de website rechtspraak.nl.
Nota bene. Bij de Tweede Kamer is een wetsvoorstel in behandeling om erkenning en gezamenlijk gezag voor ongehuwde en niet-geregistreerde partners direct te koppelen.
Afwijzing van de aanvraag
Familierechtadvocaten wijzen erop dat gemeenteambtenaren een aanvraag voor erkenning van een geadopteerd kind soms afwijzen omdat de erkenning in strijd zou zijn met de openbare orde wegens een poging de adoptieregels te omzeilen.
De afwijzing kan terecht zijn als de erkenning door een Nederlander in het buitenland heeft plaatsgevonden terwijl die persoon volgens de Nederlandse wet niet voor erkenning in aanmerking komt.
Een afwijzing is onterecht als door de aanvrager naar Nederlandse maatstaven voldaan is aan het gestelde in de artikelen 203 en 204 (zie hierboven), ook in het geval van toestemming door een adoptiefmoeder. Dat er sprake is van een adoptiefmoeder, is niet van belang. Evenmin is van belang dat de erkenning zonder rechterlijke tussenkomst plaatsvindt en dat adoptie wel rechterlijke tussenkomst vereist. De wetgever zet immers zelf adoptie en erkenning op één lijn en stelt deze gelijk met een geboorte voor zover het gaat om het ontstaan van een familierechtelijke betrekking, en wel in Burgerlijk Wetboek, Boek 1, artikel 3, lid 1, tweede volzin: ‘Hierbij telt een erkenning, een gerechtelijke vaststelling van het ouderschap of een adoptie als een geboorte.’
Buitenland
De regels voor erkenning verschillen per land. Zo kan een adoptiefmoeder in Nederland wel, maar in Duitsland geen toestemming geven voor vaderschapserkenning. De Duitse wet stelt dat de moeder alleen de vrouw is die het kind heeft gebaard. De Duitse praktijk is zo strikt, dat zelfs in het geval van de dood van een moeder het recht van erkenning zelden overgaat op een andere betrokkene.